Politie en de sociale rechercheteams van gemeenten in Oost-Nederland werken sinds februari 2015 samen in een Joint Social Fraude (JSF) team bij het opsporen van uitkeringsfraude. Het ging hierbij om een proef, gericht op mensen die bewust fraude plegen met overheidsgeld. De proef bleek zo succesvol dat de gemeenten (en daarmee de sociale recherche), het Openbaar Ministerie en de politie in Oost-Nederland op dinsdag 21 maart 2017 een volgende stap in de samenwerking zetten door de ondertekening van een samenwerkingsovereenkomst.

Uitkeringsfraude ondermijnt het draagvlak voor sociale voorzieningen in onze samenleving en kost de belastingbetaler onnodig geld. Sinds de start van de proef in 2015 is er ruim 1,2 miljoen euro aan overheidsgeld bespaard. In 2015 bracht de samenwerking ruim 280 mogelijke zaken van uitkeringsfraude aan het licht. Er werden in totaal 37 uitkeringen stopgezet wat een gemiddelde besparing van 518.000 aan uitkeringen opleverde. In 2016 zijn 45 uitkeringen stopgezet wat een besparing opleverde van 715.000,-. In de eerste maanden van 2017 zijn tot nu toe 100 mogelijke zaken van uitkeringsfraude geconstateerd. De sociale recherche-medewerkers bij gemeenten hebben de taak om te voorkomen dat uitkeringen onrechtmatig verstrekt worden. Zij hebben bevoegdheden om zaken zoals zwartwerken, het verzwijgen van vermogen en woonfraude op te sporen. De politie stuit tijdens haar werk ook regelmatig op zaken, waarbij een vermoeden van uitkeringsfraude ontstaat. In het verleden waren er geen duidelijke afspraken hoe deze informatie en signalen gedeeld konden worden. Sinds februari 2015 hebben politie en gemeenten in Oost-Nederland met de komst van het Joint Social Fraude-team hier afspraken over gemaakt. 

Voorbeelden waarbij politie en sociale recherche elkaar kunnen versterken zijn er in overvloed. Zo komt het regelmatig voor dat agenten bij een verkeerscontrole op een persoon stuiten met grote hoeveelheden contant geld op zak terwijl hij/zij een bijstandsuitkering heeft. De politie kan dan een onderzoek instellen naar de herkomst van het geld als er een vermoeden bestaat dat dit afkomstig is uit criminele activiteiten, zoals bij drugshandel, illegale prostitutie of handel in gestolen goederen. De sociale recherche kan het onderzoek doen naar het recht op bijstandsuitkering. Het komt regelmatig voor dat in een onderzoek naar een verdachte van bijvoorbeeld een hennepkwekerij, een inbraak of een ander strafbaar feit blijkt dat deze persoon ook een uitkering ontvangt waar hij door zijn extra bijverdiensten geen recht meer op heeft. Door het uitwisselen en delen van deze informatie, versterken politie, gemeenten en Openbaar Ministerie elkaar.

Aart Garssen (Politie) en John Berends (Burgemeester Apeldoorn)

Aart Garssen, hoofd van de Regionale Recherche in Oost-Nederland is ervan overtuigd, dat door samen alert te zijn op mogelijke fraude veel overheidsgeld bespaard kan worden. De eerste resultaten van de samenwerking met gemeenten zijn bemoedigend. Het afgelopen jaar is het JSF-team langs diverse politieteams gegaan om hun kennis te delen. Hierdoor zijn collegas steeds alerter op signalen van moedwillige uitkeringsfraude, aldus Garssen. Dit merkt onder andere de sociale recherche van de gemeente Apeldoorn. Door de nauwe samenwerking met politie komt de sociale recherche nieuwe zaken op het spoor. We krijgen als gemeente meer concrete signalen van de fraude binnen. Fraude kunnen we daardoor eerder opsporen. Het zijn bijvoorbeeld signalen van samenwoning die nog niet met de bestaande controles aan het licht waren gekomen, aldus teammanager Hans Willem Pas van de gemeentelijke sociale recherche. Het JSF-team bestaat uit twee politiemedewerkers.

Gemeenten zien er strenger op toe dat de bijstandsuitkering echt alleen verstrekt wordt aan inwoners die recht hebben op dit laatste sociale vangnet. De controles zijn er dan ook op gericht om de rechtmatigheid van de uitkering vast te stellen. Dit gebeurt onder meer door het koppelen van informatiesystemen van de diverse instellingen. Daarnaast komen er veel tips binnen via de website van de gemeente en dus ook via het JSF-team, aldus Hans Willem Pas.

In maart 2012 is een wet aangenomen die regelt dat fraude met uitkeringen veel zwaarder bestraft wordt. Dankzij deze wet moet bij fraude met een uitkering alles terugbetaald worden en krijgen de fraudeurs een veel hogere boete. Ook lopen zij het risico op (tijdelijk) stopzetten van de volledige uitkering. Hiermee wil de overheid duidelijk maken dat misbruik van deze regelingen niet loont. Doordat politie en sociale recherche de krachten bundelen, neemt ook het aantal aanwijzingen voor mogelijke uitkeringsfraude en de pakkans toe. 

Convenant Sociale Fraude